مسلم بن حجاج نیشابوریابوالحسین مسلم بن حجاج قشیری نیشابوری (۲۰۴-۲۶۱ق)، از حافظان حدیث و فردی موثق نزد اهل‌سنت بود. وی از محدثان مشهور اهل‌سنت و نویسنده کتاب صحیح مسلم، یکی از صحاح سته بود. ۱ - معرفی اجمالیابوالحسین مسلم بن حجاج بن مسلم قشیری نیشابوری، در سال ۲۰۴ق یا ۲۰۶ق در نیشابور زاده شد. در محله رمجار این شهر سکونت داشت و در محله «خان محمش» تجارت می‌کرد. مهم‌ترین منبع درآمد او از زمین زراعتی بود که در یکی از روستاهای نیشابور به نام استوا قرار داشت. [۳]
حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله، تاریخ نیشابور، ص۱۰۰.
قشیری در کنار تجارت به تحصیل علم مشغول بود و اولین بار در سال ۲۱۸ق حدیث آموخت. او در طلب آن به مناطقی چون عراق، حجاز و شام سفر کرد. بارها به بغداد رفت که آخرین آن در سال ۲۵۷ق بود. ۲ - اساتید و شاگردانمسلم در این راه از یحیی بن یحیی، احمد بن حنبل، قعنبی، شیبان بن فروخ، اسحاق بن راهویه و بخاری کسب علم کرد. محمد بن عبدالوهاب فراء، احمد بن مبارک مستملی، صالح بن محمد بن جزره و عبدالرحمان بن ابی حاتم از شاگردان مسلم هستند. زمانی که بخاری به نیشابور رفت، مسلم که از شاگردان محمد بن یحیی ذهلی، عالم طراز اول نیشابور بود، به حلقه درس او پیوست، ولی به خاطر مشکلات بخاری و نارضایتی ذهلی از بخاری موجب شد تا ذهلی مسلم را از مجلس درس خود اخراج کند. از این‌رو، پس از اخراج بخاری از این شهر، مسلم نیز با او همراه شد، [۷]
نجمی، محمدصادق، سیری در صحیحین، ص۵ـ ۷۳.
اما روشن نیست که تا کجا بخاری را همراهی کرده است.۳ - وثاقتبیشتر رجال‌شناسان سنی، مسلم را از حافظان حدیث و فردی موثق توصیف کرده‌اند. برخی منتقدان هم ایراداتی بر او وارد می‌دانند. [۹]
نجمی، محمدصادق، سیری در صحیحین، ص۵ـ ۷۳.
گفته شده که مسلم کتاب صحیح خود را به ابوزرعه عرضه داشت. او پس از مطالعه خشمگین شد و گفت که اسم کتابش را صحیح گذاشته، ولی مطابق نظرات بدعت‌گذاران نوشته اشت. ۴ - وفاتبه هر حال مسلم در سال ۲۶۱ق در نیشابور درگذشت. ۵ - تالیفاتتالیفات او که با برخی آثار بخاری تشابه اسمی دارد و به همین‌جهت برخی از رجالیون آنها را به هر دو نسبت داده‌اند، عبارت‌اند از: المسند الکبیر الجامع الکبیر الاسامی و الکنی المسند الصحیح التمییز العلل الوحدان الافراد الاقران سؤالات احمد بن حنبل الانتفاع باُهُب السباع حدیث عمرو بن شعیب مشایخ مالک بن انس مشایخ الثوری مشایخ شعبه ذکر من لیس له الا راو واحد من رواة الحدیث المخضرمین اولاد الصحابه فمن بعد هم من المحدثین ذکر اوهام المحدثین تفصیل السنین طبقات التابعین افراد الشامیین من الحدیث عن الرسول (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) المعمر [۱۲]
حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله، تاریخ نیشابور، ص۱۰۰.
رباعیات طبقات الرواة رجال صحیح مسلم بن حجاج [۱۴]
بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۵۸۸.
التاریخ الصحیح الاوحاد المفرد الاخوه و رجال عروة بن الزبیر و جماعة من التابعین و غیرهم. گفتنی است برخی از این تالیفات با شکل‌های متعدد آمده‌اند همانند المفرد =الافراد، الوحدان = الوجدان و العلل=العوالی. [۱۷]
کحاله، عمررضا، المستدرک علی معجم المؤلفین، ص۷۸۵.
۶ - پانویس۷ - منبع• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۷۶۲، برگرفته از مقاله «مسلم قشیری». رده‌های این صفحه : حافظان حدیث اهل‌سنت قرن 3 (قمری) | درگذشتگان سال 261 (قمری) | راویان اهل‌سنت قرن 3 (قمری) | زادگان سال 204 (قمری) | شخصیت‌های قرن 3 (قمری) | مؤلفان قرن 3 (قمری) | محدثان اهل‌سنت قرن 3 (قمری)
|